Czasy się zmieniają – na  szczęście!.

                                  Jadwiga (NARAJCZYKOWA) TOMALSKA – „Celina”

Myślę. że przez te wszystkie powojenne lata pamięć o Orliku wciąż trwała w Rykach i okolicy. A na pewno żyła wśród rodowitych mieszkańców miasta. Bo dla ludzi przeważnie partyjnych, przywiezionych w teczkach po 1956 roku, kiedy to powstał powiat rycki, chyba była to postać obojętna, a nawet może
 i wroga. Dorastając w latach powojennych, w tamtych najciemniejszych latach socjalizmu, i my dzieci wiedzieliśmy dużo o Orliku. Dzięki opowiadaniom naszych rodziców wiedzieliśmy, że to oddziały Orlika weszły pierwsze do opuszczonego przez Niemców miasta w lipcu 1944.
  Z racji powszechnie panującego strachu, tylko po cichu mówiono, że w mieście są zdjęcia z tamtego pamiętnego dnia. Nie było wiadomo, kto to zdarzenie udokumentował aparatem fotograficznym. Może pan Lucjan Moniszko? Niektórzy wiedzieli i szeptali, że na jednym ze zdjęć zrobionym koło dawnej poczty
(z kamienicą Wacława Jaśkiewicza w tle), jest Orlik na koniu i jakaś kobieta, która podaje mu kwiaty. Wiedziało się i szeptało, że te zdjęcia ma p. Henryka Warowna, żona Mściciela. Niestety w tamtych czasach, nigdy tych zdjęć nie zobaczyliśmy.

  Aż po wielu, wielu latach przyszedł czas, że możemy oglądać do woli owe zdjęcia, bez obawy, że nas wezwą na posterunek.... (A tak mi się przydarzyło później, kiedy robiłem zdjęcia na targu koło Skalskiego..„ bo potem jest krytyka"-powiedział mi ormowiec, który mnie udał na milicję).

  A potem zdarzyła się rzecz nieoczekiwana!  Rok temu, 1 marca 2019 roku Poczta Polska z okazji Dnia Żołnierzy Wyklętych wyemitowała znaczek pocztowy z Orlikiem i kopertę pierwszego obiegu. Na znaczku: Orlik na koniu i kobieta podająca mu kwiaty. Tak jak na tamtym zdjęciu, o którym tylko mogliśmy sobie opowiadać.

 Kim jest ta kobieta ze znaczka? - to Celina, Jadwiga Tomalska wówczas Narajczykowa-żołnierz WIN. Sądzona za konspiracyjną działalność w haniebnym sądzie pokazowym w ryckim kinie, jak wtedy się mówiło, w remizie,15 stycznia 1947. Sądzeni razem z nią czterej jej towarzysze zostali zaraz rozstrzelani na łące nad Buksą. Celinę za działalność w podziemiu skazano na 6 lat. Odsiedziała 3 lata w różnych więzieniach. Kiedy wróciła do Ryk, jeszcze przez wiele lat UB utrudniało jej życie. W końcu pracowała  jako ekspedientka w GS w Rykach.

P. Tomalska pracowała w różnych sklepach. Na tym zdjęciu sprzedaje ubrania. Uśmiechnięta klientka, to p. Mrozowa.

       Czasy się zmieniają. Mimo długo trwającego sprzeciwu ryckich ideologicznych spadkobierców PZPR, mamy w Rykach rondo im. Mariana Bernaciaka i ...znaczek pocztowy upamiętniający ryckich bohaterów. Znaczki pocztowe są nie tylko podstawą obiegu korespondencji. Swoimi obrazami wyrażają określone idee. Odzwierciedlają zdarzenia historyczne. Prezentują obraz danego państwa światu. Ten znaczek prezentuje światu ryckich Żołnierzy Wyklętych.
       Czasy się zmieniają. Prawda pozostaje taka sama. Vincit omnia veritas!

Zainteresowanych tematem polecam:
    Biografie regionalne  Jadwiga Tomalska z domu Domańska ps.Celina1910-1991.
                                             Miesiecznik Rycki nr 4/88 Kwiecień 2002
    Krystian Pielacha  Proces Żołnierzy Wyklętych w Rykach (15.01.1947) Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Dzieci i                                                                      Młodzieży przy Parafii Najświętszego Zbawiciela w Rykach. Ryki 2010
    Mirosław Sulej Marian Bernaciak „Orlik” Biografia Oficyna Wydawnicza Volumen 2015