jak trudno ustalić imiona
            wszystkich tych co zginęli
            w walce z władzą nieludzką
             …………………………………….
            przecież w tych sprawach
            konieczna jest akuratność
            nie wolno się pomylić
            nawet o jednego

            jesteśmy mimo wszystko
            stróżami naszych braci
            ……………………………………
            musimy zatem wiedzieć
            policzyć dokładnie
            zawołać po imieniu

            (Z. Herbert Pan Cogito o potrzebie ścisłości)         

    Zenon Ksawery Owczarski (przybrane okupacyjne nazwisko Pikulski Zenon) pseudonim. „Gzyms” urodził się 2 lipca 1923 roku w Rykach w rodzinie ryckiego rzeźnika Edmunda Owczarskiego i Wandy
z domu Kasprzyckiej. Kiedy miał pięć lat umarł mu ojciec i cały ciężar wychowania trzech synów Zenona , Edmunda i Zbigniewa spadł na matkę. Zenon uczęszczał do szkoły powszechnej w Rykach na ulicy Szkolnej, którą ukończył w 1937 roku. Ciężka sytuacja rodzinna zmusiła go do wczesnego podjęcia pracy zarobkowej.

    Wszyscy trzej bracia Owczarscy zaangażowali się w działalność konspiracyjną. Zenon wstąpił do AK w 1943, przyjmując pseudonim „Gzyms". Został zaprzysiężony przez swojego nauczyciela Władysława Antoszczaka ps. Szary. Początkowo nie tylko zajmował się przenoszeniem tajnej korespondencji i prasy konspiracyjnej. ale już brał udział w akcjach sabotażowo-dywersyjnych m.in. uczestniczył w niszczeniu maszyn omłotowych w majątkach pod administracją niemiecką w Sarnach, Ułężu, Gończycach.

Lato 1946.Pluton Bolesława  Mikusa Żbika. W dolnym rzędzie drugi z lewej z rkm  „Gzyms”.

      Walcząc w oddziale „Orlika“ „Szarego“ potem „Spokojnego“ do kwietnia 1947 brał udział
      w większości akcji:

        
           -  w marcu 1944  w ataku na posterunek żandarmerii i granatowej Policji w Kocku - 
                        31 maja 1944 uczestniczył  w ataku na obóz szkoleniowy Hitlerjugend w Brzozowej gm. Ułęż                      w czerwcu 1944r w ataku na samochody niemieckie na trasie Lublin-Warszawa                                                              koło Korytnicy i Trojanowa.

           -     w nocy z 26 na 27 czerwca w walce z Niemcami pod Paprotnią.
           -  14 lipca 1944 w uderzeniu na zespół majątków i obiektów pp. Kleniewskich w                                                               Kluczkowicach, będących wtedy niemieckimi Liegenschaftem, zarządzanym
                                    i obsadzonym przez esesmanów ostlegionistów.
           -     26 lipca 1944 w zajmowaniu Ryk, składnicy amunicji w Stawach.
           -     15 sierpnia 1944 w likwidacji przywódcy komunistycznej bandy, sowieckiego oficera                                                       Paramonowa.
                                   „Tego dnia podwładni „Orlika“, a wśród nich „Gzyms“, “Granat“ i „Tatar“ jako                               bezpośredni egzekutorzy, dokonują likwidacji Paramonowa oraz ciężko raniąc                               towarzyszącego mu Gransztofa“1          
                 -       w sierpniu 1944 (druga połowa) uczestniczył  w przemarszu oddziałów na pomoc walczącej                                          Warszawie.
          -   24.04. 1945r w ataku na Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego
                                    w Puławach. O tej akcji pisze Jerzy Ślaski :

 -                                               „Na tyłach budynku „Gzyms“ (Zenon Owczarski) obserwujący wartownika, który                      wyprowadził do ubikacji kilka aresztowanych kobiet, na odgłos strzału wbił                          wartownikowi w brzuch lufę stena, a kobietom kazał uciekać do widniejącego
w dali lasu. Puściły się biegiem.²

-       24 maja 1945 w bitwie w Lesie Stockim z połączonymi siłami NKWD UB i MO.

-          2 listopada 1944 w zasadzce UB i MO pod Żurawcem zamordowano ppor. Władysława                                         Antoszczaka „Szarego“. Jadący razem z nim  „Gzyms“ został postrzelony.
                           W zasadzce udział brali milicjanci, Marian Eksztajn. Henryk Dąbrowski
                           i późniejszy wieloletni komendant posterunku MO w Rykach Stanisław                                           Kowalczyk oraz Władysław Jaroń. Sam Gransztof, który chyba nie brał                                           udziału w zasadzce:

                           „w jednym ze swoich kolejnych życiorysów pisanych w latach 1945-1948 wręcz                     pysznił się tym, że wspólnie z kontrarozwiedką zorganizował obławę, której                           celem był „Orlik”, ale udało im się tylko zamordować jego zastępcę „Szarego”                         oraz ranić Zenona Owczarskiego „Gzymsa”.³

„Gzymsowi” pocisk rozszarpał część twarzy i wyszedł w tylnej części głowy, w okolicy ucha. Udało mu się wycofać, bez pozostawiania śladów. Połykając krew, zdołał ukryć się na strychu obory.      Sprowadzony lekarz uratował mu życie, ale na założenie szwów było za późno i na twarzy już pozostała widoczna szrama. 
Ujawnił się 1 kwietnia 1947roku w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego
 w Garwolinie, zdając 2 sztuki broni- pistolet Browning-belgijkę 15 strzałowy kaliber 9 mm i pistolet maszynowy  MP.

    28 sierpnia 1947 roku w Woli Gułowskiej wziął ślub z Janiną Piętochówną nauczycielką w Szkole Podstawowej Jednoklasowej w Żurawcu. (niedaleko Woli Gułowskiej, pow. Łuków)

    Zamieszkał w Hordzieżce w 1948 r. i zaczął pracować w Woli Okrzejskiej jako kierownik na tzw. resztówce, majątku, pozostałym po parcelacji prywatnej posiadłości Leona Bernsteina. Pod pretekstem złego gospodarowania powierzonym majątkiem, ale chyba przede wszystkim za przynależność do WIN został 5.10.1948 aresztowany. Postawiono mu nawet zarzut współpracy z okupantem. W czasie przesłuchań w areszcie w Łukowie był torturowany. W czasie domowych rewizji zniszczono całe umeblowanie.
    Ułaskawiony w 1951 roku, został zwolniony z więzienia 20.03.1951 roku.

 

    Po zwolnieniu podjął pracę w Warszawskim Przedsiębiorstwie Robót Drogowych, zmieniając miejsce pracy wraz ze zmianą frontu robót przedsiębiorstwa.22.04.1967, zdobył tytuł mistrza
w zawodzie bitumiarz nawierzchniowy  
    Wraz ze zmianą miejsca pracy, „szła” kontrola ze strony UB. Ostatni wpis w aktach osobowych pochodzi z 3.09.1984 r. (Sic!) majora rezerwy Wydziału „C” KWMO w Lublinie.
   „Gzyms” zmarł po tygodniowym pobycie w szpitalu w Łukowie.

    Pochowany jest na cmentarzu parafialnym w Okrzei. W uroczystym pogrzebie uczestniczyli koledzy
z partyzantki, którzy nieśli sztandar i trzymali wartę przy trumnie.